“MADDHA
paongga damena. Aneko malem pon.”
“Ca’na
sapa seyang! garowa’ arena pon ngamera. Addha duliyan!”
Manu’
Tharas amonye. Bannya’ dara ngabber, kalaban sabangan rampet anye-monyean.
“Dika
olle barempa taleyan damena?”
“Pon
bikan gi. Aneko pon ta’ kellar se metonga. Lehlah pon. Aneko pon badha kopi
saceret ehelen sakaleyan.”
“Baaa
padha, aneko pon kaburu dhapa’a ka roma.” Se kadhuwa mole marena maongga dame
ka pikep. Se kadhuwa pagguna mole kalaban sapedha jengkina. Lebat jalan se
lamba’ elebadi bila mangkada asakola.
“Mon
lamba’ tanggi bila asakola neko lebat dhiya, aneko edhiya lecen onggu. Ta’ pon
sanonto pon epaping.”
“Tape
aneko banne ta’ lecen, aneko edhinto bilugan, pas toronan nocceng. Mon ta’
ngastete, mon rimohu lam ya’ kul (rimma ta’ makan) enggi juldengngan ka jurang
ganeko.
Dika
enga’ se gi’ lamba’ mega’ juko’ e soksok garowa. Enggi se elabadi buru. Garowa
lamba’ kan soksok, aengnga ngalemes, mera ro. Baji’, pas kateppadan
edhitemoranna ganeko sakone’, badha aeng se bagus, jenning, pas badha juko’na.
Bula kalaban dika mega’a juko’na. ta’ nyambi panceng, ta’ nyambi jaring, molena
asakola, masa’ dika loppa’a?”
Teppa’
ganeko buku-buku se epanolese pangajaran gi’ ebaddhai plastik, ta’ pon
na’-kana’ sanonto, buku egendhung kalaban tas. Enggi, lamba’ plastik celleng
garowa se sanonto ekagabay bundhu’na rebba bila marena syarwa (tahlil). Otaba
plastik se lang-bellang rowa. Bila ojan aleng-leng. Lebat ka dhaja, pas
kalawo’, polana songay Sok Parse se magarimengan garowa tadha’ galadhagga.
Tako’ elanyo’ ba’a mon paggun maksa.
Maos Jugan:
Kalambi,
buku, sapatu epasettong ka dhalem palastik se mera. Kadhang gi’ eajak mega’
mano’. Mon jan-ojanan mano’ leppos kakabbi ta’ kellar buru. Jarengan pon bacca.
Bila mano’ pon bacca, ta’ kellar aengngap balekkadan. Enggi pon kare nyargep.
Enggi kadhang maske badha ollena mano’, padhana mano’ addhas, gantong cowet
enggi dhapa’ ka roma epakane caca. ban paggun lebur se nyareya pole
kalagguwanna. Padhana bila nyare duwa’, bila molena asakola, banne nyare duwa’,
badha settong ganeko ta’ neng nae’. Ta’ bangal sakale mon ne’-nae’an. Enggi
ngantos ebaba.
Daddi
kotempa. Enggi adha’ gunna eberri’ bigina duwa’na. pon mele ebaba. Melle
reng-kerrennga se pon karetho’. Tape na’-kana’ ganeko sele’ bariya mata bila
badha duwa’ soso, mon ka duwa’ buter, ta’ pate endha’ sakale. Empon, kasangnga
mera, jarengan kalambi pote, esoro nyambi palastik ta’ endha’. Soro bundu’
kalaban dhaunna jate, enggi ta’ tao se mundu’a. Kalambina mera, dhapa’ ka
romana egiggiri. Dhapa’ ka romana epakane caca.
Mole
asakola. Dhapa’ ka bengkona. Agante kalambi. Mangkat pole ngalas. Enggi
nyalalat rowa. Kadhang nyambi petthat. Enggi metthat nape bai. Jang sele’an.
Kadhang enggi jambu epetthat. Enggi bila masana duwa’ ganeko enggi paggun entar
molong duwa’, bila masana lajangan enggi kaso se agabaya lar-olaran, lajangan,
poko’na paggun erajai sanajjan aso-mosoan kalaban na’-kana’ sakola’an
bara’anna. Teggalla man Burawi ekagabay lapanganna adduwan kope’an. Kadari
tadha’ tegguna ka buwana billa, enggi ekala’ lecangnga. Enggi lamba’ kae endha’
ka billa, garowa ekenneng kakan. Nyaman ca’na. enggi banne lecangnga se ekakan.
Lakone kakan lecangnga ma’ tolos!
†††
Molena
asakola lebat teggalla man Burawi, e bara’ dhajana gadhiya badha jurang. Ombut.
Mon maso’ ka gadhiya ma baringbingan. Berrit pajat. Na’-kana’ se gunna aomor
pettong taon ballung taon, ta’ ebagi ngop-nyongop ka gadhiya, manna ekakan olar
se alengker e bungkana Koddu’ Alas ganeko. Ca’na olarra dujan ka na’-kana’ se
gi’ ta’ ballig, nape pole ta’ asonnat, na’-kana’ lamba’ buru asonnat bila
ra-kera kellas tello’ otaba kellas lema’ ibtida’iya. Sela bariya ta’ pate
asakola. Bila na’-kana’ mole kadibi’an ta’ lebat teggalla man Burawi, tako’
ebaltok olar macan se nalpe’ e bunkana koddu’ alas. Are ganeko, bungkana
tarebung aguli noro’agi gulina angen. dhaunna dalupang bay-lambayyan. Dhari
dhalem jurang se berrit ganeko ekaeding kajana oreng se aserro, akantha
ngos-ngosanna sape. Kacong se lebat kadibi’an ajalan le-lere, ngabas ka attas,
alenga’ ka bungkana koddu’ alas, pola olar mella’, meddek. Tadha’ sape, olar
ta’ etengngale e bungka’an. Kacong ganeko gi’ nga’-lenga’an sambi pekkeranna
atanya edhimma asalla monye rowa, aba’na se apangara nae’a ka bungkana duwa’ se
ja-raja ganeko kobater, ngendhek. Tako’ badha olar. Badha jambu gaggar,
saenggana dhaun ngataras, baraksak! Kacong ganeko takerjat.
(“Edhissa’
rowa biasana panyaba’anna sape.” Oca’ ganeko akelbu’ dhalem pekkeranna. Se
aropa’agi dungngeng dhari oreng towa se biasa acator marena isa’, tape ganeko
sabban, gi’ TP ta’ bannya’). Kacong ganeko sajan terro se maso’a ka jurang
ganeko, sanajjan aba’na gi’ ta’ asonnat, sanajjan badha kaseyalan se agumbel
dhalem pekkeranna. Tako’ ecalbak olar. Bila enga’ terrosanna dungngeng
panyaba’anna sape, oreng se nyakse’e ja’ badha sape e gadhiya biasana olle
roko’, taon-taon ganeko argana roko’ Cap Gudang Buja ballu’ saeket ropeya otaba
roko’ Cap Tampar argana 3,25 ropeya. Kacong ganeko terro keya olleya roko’ Cap
Gudang Buja. Tape aba’na apangrasa, ja’ aba’na banne bajingan.
Antara
tako’ ebentak maleng otaba ebaltok olar agalindeng dhalem dhadhana. Monyena
nyaba kaloar ka dhalem sajan santa’. Aba’na abali, ongga dhari jurang ganeko.
Aba’na bali’ molonga duwa’ se ja-raja ganeko, se badha e tabun bara’na jurang
ganeko. Aba’na pajat kodu abuwang kalaban kaleng. Kodu penter ta’ la-nyala ka
kaleng manna ekaromo’ kaleng. Burung se ngakana duwa’ soso. Tape aba’na
ja-ngaja asabab terro. Manna paggun daddi kotempa, ta’ enneng nae’ sakale. Buru
dhapa’ ka cangka mor lawo’na, badha balarak gaggar, dhuwas-dharrr!!! Aba’na
takerjat, cangka se etongko’e paddu mor lao’na potong, soko kanganna agattong,
ja’ senga tanangnga ta’ neggu’ ka cangka se laen, bisa telbusan ka jurang se
bannya’ carangnga ganeko. Aba’na sajan seal. Pangarana acallonga sakeng todhus
ban tako’ egiggiri mon oreng-oreng se dhateng.
Monyena
serro (antara oreng aserro otaba serrona sape) paggun ekaeding. Kadhang asella
taserna’, bato’. Kacong ganeko nyoba’ ngancan kalaban bato ka jurang ganeko.
Garaksak! Dhaun-dhaun alobang. Serep. Tadha’ serro pole. Kacong ganeko
nga’-lenga’an pola badha ca-kancana se pon dhateng asakola keya. Molae gella’
kabadha’an sajan seppe. Mon ngabas ondhungnga are, tantona kancana pon padha
mole, bisa lebat sok parse otaba lebat buju’ tamone. Gaggarra kacong ganeko
mole keya.
Maos Jugan:
“Dina abaliya pole, nyambiya cettheng, malle ta’ ageddha’an ka kalambi.” Oca’an sambi ajalan mole. “Malle sajan nyaman se ngottho’a kalaban buja.” Kacong ganeko mole. Monyena kentong epanoto laro pon amonye. Badha se pon nuk-dhuk bajut. Kacong ganeko paggun ajalan le-lere. Tako’ labu mon laju epagancang, polana jalanna gi’ juk-galijjuk, bannya’ batona. Kadhang gi’ badha ramo’na jate ngalange jalanna, badha bato ajaringgi’.
Kacong
ganeko lebat ka ranggun, se dhimma biasana akompol bila mangkadha asakola
abareng. E ranggun ganeko tadha’ kancana sakale. Badha sowara gariyung. Akaton
ca-kancana buru dhateng. Tape kalambina sakola’anna mon agante.
“Ba’na
ngetek dhimma molae gella’, ma’ buru dhapa’ dhanna’? senga’ nyorne’ ya.”
“Buh
mon jareya ngadibi’ana jagana laju ta’ jag-ajagan. Neng dhimma gella’ jareya.
Mon badha bur-leburan badha eadha’.”
“Ma’
padhana jajjalang. Areya sambi apa ekacareta kana’? sengko’ gella’ tako’ lebat
jurang se badha bungkana koddhu’ alassa?”
“Ba’na
gella’ mole kaadha’, nyorne’ oreng ano kan. Mara ngako ba’na sateya.”
“Sengko’
gella’ nyala’a duwa’, areya gi’ ta’ dhapa’ ka roma, tako’ tabalaccar. Ma’ badha
rembag nyaman ta’ ebalai.”
“Bila
sateya o-mata’ tao.”
“Ca’na
edhissa’ pangetegganna sape? Gella’ gun ngeding serrona sape.”
“Jarowa
banne serrona sape, morbis! Mara patao ka colo’na sape ban embi’ celeng!”
“Aiiii
ma’ manggara’ ka sengko’. Jarengan sengko’ gunna nyareya duwa’.”
“Ma’
laju gunna duwa’ malolo ba’na elajjai. Kassa’ duli asalenan. Areya molae gella’
ngantos ba’na kadibi’. Mara nengguwa sape aserro pole. Ngedinggagiya serrona.
Ngalorkor dhalem dhadha kose. Ta’ kera ta’ ekaloskos!”
Kacong
ganeko mangkat masekat malle lekkas agante asalenan kalambi. Dhapa’ ka bengkona
gi’ egiggiri mon oreng towana polana ta’ duli mole. Kacong akarettek, pangara
ngakana, mala epakana caca, ereken ta’ kaburu entara ka jurang, ngala’a duwa’.
“Iya
mangkat pole kassa’, embi’na ta’ enyareyagi pakan sakale jareya.” Oca’na
mama’na kacong ganeko. Ban kacong ganeko pon maleccot e budhina romana ka bara’
dhaja.
“Buh
ma’ kose abit, gi’ nyoso pole ya, gi’ korang nyoso baddiyanna.” Kacong ganeko
ekoca’e kancana.
“Mara
mangkat laju, areya malem la. Daggi’ gunna olle lampadda. Ta’ etapak. Polana
na’-kana’ dhaja jurang dujan keya ka duwa’.” Na’-kana’ ganeko mangkat, ta’
loppa nyambi petthat ekasongkel, ajalan sambi mele baliker.
“Ja’
nger-enger. Manna ekaeding ja’ badha oreng nengguwa.” Napa’ ka tegalla man
Burawi, badha oreng ngare’, peltong para’ possa’a.
“Para’
olleya ngare’ pon nye.”
“Enggi.
Adhakdhaga dhamma, cong!”
“Aneka
ngala’a duwa’ nye.”
“Senga’
ngastete ne’-nae’an sanonto locanan. Polana me’ teppa’ ka randha tello neko
cong!”
Na’-kana’
ganeko akompol e bana duwa’. Monye serroan se ngombar dhari dhalem jurang pon
ta’ ekaeding.
“Gella’
jareya peltongnga esaba’ e bungkella bungkana jate edhissa’ rowa. Sateya mare
la’anan.” Oca’na settong na’-kana’ ato’-koto’.
“Dina
ayu’ ngala’ duwa’.”
Bula
ban dika neko lamba’ dujan ajaga duwa’.
Galtomas, 1442
MatToyu
Karduluk, Indonesia Raya